Ten niepozorny kawałek żółtej cegły wmurowanej niestarannie w remontowany mur jednego z budynków w Kamieńcu Ząbkowickim zawiera nazwę nieistniejącej już od dawna cegielni „Mallmitzer Thonwerke”.
To prawdopodobnie pierwsza i chyba najstarsza nazwa cegielni w obecnych Małomicach – mieście w powiecie żagańskim w województwie lubuskim.
Fabryka powstała w 1873 roku.
Znajdziemy ją na starych kartkach pocztowych.
Jeszcze w 1896 roku w „Dresden Nachrichten” (Wiadomości z Drezna) polecała swoje odporne na warunki atmosferyczne cegły licowe posługując się nazwą znalezioną na wspomnianej przeze mnie cegle.
Gdzieś po drodze, prawdopodobnie z powodu powiększenia bazy produktów, firma zmieniła nazwę na „Mallmitzer Verblend- und Dachstein- Werke, G. m. b. H.” co możemy luźno przetłumaczyć jako Zakład produkcji cegły licowej i dachówek.
W 1925 roku produkcja zakładu sięgała 12 mln sztuk. Firma miała swoje punkty sprzedaży od Berlina po Bytom.
W drugiej dekadzie XX wieku fabryka oferowała szeroki wachlarz wyrobów z klinkieru, cegieł elewacyjnych odpornych na warunki atmosferyczne, cegieł o różnych profilach i kształtach, dachówek i innych elementów ozdobnych do wykańczania dachów.
Charakterystyczną cechą tych produktów była ich niezwykła odporność na warunki atmosferyczne, nawet na „kwaśne deszcze”.
Kilka słów o niej: cegła klinkierowa wykonana w odpowiednich warunkach z odpowiednio dobranych proporcji składników i wypalona w wysokiej temperaturze jest bardzo odporna na wilgoć przez co stanowiła i nadal stanowi mocną ochronę elewacji budynków, a przy tym istotny element dekoracyjny. W zależności od rodzaju gliny i zastosowanych dodatkowych składników, oraz od temperatury wypalania można było osiągnąć różne efekty kolorystyczne.
Modny w latach 20-30 XX wieku modernizm ceglany wykorzystywał ciemne, wręcz wiśniowe kolory cegły (niekiedy będące błędem przy produkcji) do zdobienia budynków tworząc do dziś zapierające dech w piersiach dekoracje elewacji.
Ale wracając do „Mallmitzer Verblend- und Dachstein- Werke, G. m. b. H.”.
W ich ofercie mogliśmy znaleźć m. in. żółte cegły licowe i kształtowe, płaskie, licowe perforowane. Ozdoby budowlane, dachówki (dachówki gładkie). Rury spustowe.
Wyroby ogniotrwałe i kwasoodporne oraz produkty pochodne.
Okładziny (cegły licowe) z fuzji żelaza w kolorach stalowoniebieskim, czarnym, ciemnobrązowym i jasnobrązowym; w tych kolorach również oferowano ornamenty budowlane według rysunku.
Oferowano również wyroby z gliny ogniotrwałej i kwasoodpornej, rury drenarskie w średnicach 40-240 mm szer. z odpowiednimi rurami kształtowymi, dachówki ceramiczne (Biberschwanze) w czerwonej, niebieskiej i brązowej glazurze ziemnej wraz ze wszystkimi niezbędnymi akcesoriami do pokrycia dachu.
Firma zapewniała, że ich produkty wykonywane są z glinek pochodzących z okolic Szprotawy w dorzeczu Bobru na Śląsku. A glinki z węgla brunatnego są absolutnie czyste i pozbawione wszelkich szkodliwych domieszek.
Po II wojnie światowej fabryka została przejęta przez władze polskie.
„Najnowsze” wzmianki jakie o niej znalazłem to zdjęcie na portalu Polska Org zlikwidowanej już cegielni będącej w rozbiórce w 2006 roku.
Pewnie w archiwach znaleźlibyśmy jeszcze jakieś dane o działalności w realiach Polski Ludowej.
Może nam się wydawać, że dzisiaj pozostały po „Mallmitzer Verblend- und Dachstein- Werke, G. m. b. H.” tylko nieliczne fotografie, kilka zapisków w zdigitalizowanych niemieckich gazetach i takie właśnie kawałki niedbale wmurowane w Kamieńcu Ząbkowickim.
Jednak bardzo prawdopodobne, że ocieramy się o te produkty każdego dnia mijając anonimowe z punktu widzenia projektu czy budulca budynki z elementami klinkierowymi.
Grafiki z katalogu produktów (to przecież na pewno nie była jedyna firma zajmująca się taką produkcją) pozwalają nam nie tylko wyobrazić sobie skalę ich ilości i jakości, ale też przybliżają sposób budownictwa, masowość elementów zdobniczych, które znamy choćby z hotelu Eckerta w Koźlu Porcie.
Źródła:
1. https://digital.slub-dresden.de/data/kitodo/DresNa_501434038-18960618/DresNa_501434038-18960618_tif/jpegs/DresNa_501434038-18960618.pdf
2. Katalog produktów dostępny on-line pod adresem: https://dachziegelarchiv.de/seite.php?kat_typ=10&sei_id=5423#grossbildview
3. Stare pocztówki ze strony Polska Org.
4. Fot detalu Hotelu Eckerta ze zbiorów własnych wykonane w 2017 roku.
