Pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców Urbanowic znajduje się
w centralnym punkcie wsi przy kaplicy.
Całość jest wykonana z granitu.
Część główna to monolit zwężający się lekko ku górze.
W górnej części znajdziemy napis w języku niemieckim:
„Aus Gemeinde und Gut
Urbanowitz starben auf dem
Felde der Ehre im Weltkriege
1914-1918”
w tłumaczeniu:
„Ze społeczności i majątku Urbanowice polegli na polu Wojny światowej 1914-1918”
Poniżej spis z nazwiskami 45 poległych i 1 zaginionego.
Element główny nakryto dwuczęściową czapą zwieńczoną lżejszym optycznie
fragmentem z detalem religijnym w postaci twarzy Jezusa Chrystusa.
Nad wszystkim góruje Krzyż Żelazny także wykonany z granitu.
W dolnej części zauważymy
dwuczęściowy cokół z detalem – wieńcem dębowym wykonanym z niezwykłą dbałością o szczegóły.
Całość umieszczono na betonowej podstawie.
W symbolice charakterystycznej dla pomników poległych znajdujemy tu trzy elementy:
– Krzyż Żelazny wykonany z granitu i umieszczony na szczycie pomnika,
– twarz umęczonego Chrystusa w koronie cierniowej będącą symbolem religijnym stosowanym na pomnikach naprzemiennie z krzyżem,
– wykonany z metalu wieniec dębowy symbolizujący mądrość i męstwo.
Patrząc na twarz Chrystusa możemy uzmysłowić sobie jak masowa musiała/mogła być „produkcja” pomników w tamtym okresie.
W wielu pomnikach stosowano takie same elementy, zapewne pochodzące od tych samych rzemieślników.
Taka sama twarz Chrystusa jest na pomniku w Pawłowiczkach. Tu w Urbanowicach element wygląda na metalowy.
Jaki jest w Pawłowiczkach – przyznaję – nie wiem, ale nie wyglądał na metalowy.
Nie zachowała się wydzielona w trakcie budowy pomnika przestrzeń memoratywna. Z relacji mieszkańców wynika, że był otoczony grubym łańcuchem na metalowych słupkach, a z tyłu rosły choinki.
Nie znalazłem żadnej przedwojennej grafiki prezentującej pomnik. Nie ustaliłem też daty jego budowy, choć uważam, że jest to pomnik charakterystyczny dla pierwszego okresu budowania pomników zaraz na początku lat 20 XX wieku. Brak informacji o wykonawcy.
Urbanowicki pomnik przetrwał okres powojennego odniemczania bez większego uszczerbku.
Nie skuto niemieckich napisów, nie zerwano elementów wykonanych z metalu.
Granitowy Krzyż Żelazny został zdemontowany i ukryty przez któregoś z mieszkańców właśnie w tym trudnym czasie i powrócił na swoje miejsce dopiero po 1989 roku.
Z inicjatywy mieszkańców wsi w 2008 roku obok postawiono pomnik upamiętniający mieszkańców Urbanowic poległych podczas II wojny światowej. Wykorzystano do tego celu kamień znaleziony na polu w Urbanowicach.
Na kamiennej płycie umieszczono 42 nazwiska na podstawie relacji ustnych starszych mieszkańców. Nie prowadzono procesu weryfikacji na podstawie dokumentów. Tak więc trudno ocenić czy wymienione są tu wszystkie osoby.
Na szczycie drugiego pomnika zamontowano metalowy krzyż będący wierna „kopią” Krzyża Żelaznego, wykonany w warunkach „garażowych” przez jednego z mieszkańców Urbanowic. Pierwotnie był on pomalowany na czarny kolor.
Historia związana z postawieniem drugiego pomnika może być przykładem jak trudnym do zrozumienia jest ten element dziedzictwa kulturowego tzw. ziem odzyskanych i dlaczego jest on określany „trudnym dziedzictwem”.
Po postawieniu pomnika pośród części mieszkańców Urbanowic nie znalazło się miejsce do zaakceptowania wizerunku Krzyża Żelaznego w czarnym kolorze. Powiadomiono policję o propagowaniu faszyzmu. Sprawa pomnika stała się głośna na całą Polskę.
Nowy krzyż na jakiś czas zniknął z drugiego obelisku i pojawił się już w formie nieco uproszczonej. Jedynym rozszerzającym się elementem pozostał element dolny, pozostałe „sprostowano”.
Oprócz policji na miejscu była także telewizja, a do dzisiaj dostępny jest w internecie artykuł na ten temat. Prawdopodobnie postępowanie policyjne zakończyło się niczym.
Link do artykułu w Dzienniku Zachodnim
https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/78821,postawili-pomnik-hitlerowcom-w-polsce.html
