Tytułem wstępu kilka słów o nim.
Pałac w Chróstach – klasycystyczny, wybudowany w 1813 roku, przebudowany w XIX wieku.
Jeden z trzech obiektów ziemi kozielskiej uwieczniony w wydanym w latach 1857-1883 zbiorze Aleksandra Dunckera pt. „Wiejskie rezydencje, zamki i rezydencje rycerskich właścicieli ziemskich w monarchii pruskiej”.
Pozostałe dwa to pałac w Sławięcicach i w Grudyni Wielkiej.
Jak wszystkie majątki, pałace, folwarki miał on swoją historię i do końca II wojny światowej swoich niemieckich właścicieli.
Poszukując w archiwach śladów powojennej epoki natrafiłem na dokument
przybliżający nieco tamtą rzeczywistość, rzucający pewne światło na stan obiektu w 1949 roku, jednak nie dający odpowiedzi na wiele nasuwających się pytań.
Być może w przyszłości, ktoś grzebiąc w innych archiwach znajdzie kolejne elementy do układanki pod nazwą jak w tytule.
Oto on:
(starałem się zachować oryginalną pisownię)
Protokół
w sprawie zaprojektowania wydzielenia pałacu z parkiem w maj. Chrósty gmina Pawłowiczki i w maj. Dobrosławice gmina Pawłowiczki pow. kozielskiego na cele socjalne ( Dom Dziecka i Dom Starców kolejowy).
W dniu 23 marca 1949 roku w Grudyni Wielkiej zebrała się komisja w składzie następującym:
1. Delegaci Ministerstwa Komunikacji:
mgr. Janina Mościcka Radca Min.
inż. Kazimierz Drzel
inż. Tadeusz Ujejski – Kierownik Ref. Rolnego
2. Delegat Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach
mgr Stanisław Włodarczyk
3. Delegat Działu Rolnictwa i Reform Rolnych
inż. Stefan Gielniewski Inspektor Ziemski
4. Delegat Państwowych Nieruchomości Ziemskich w Opolu
inż. Janusz Jaworski i inż. Ludwik Żurkowski
5. Delegat Starostwa Pow. Ref. Roln. i Ref. Rolnych w Koźlu
ob. Alojzy Kobuz.
Komisja po zapoznaniu się z terenem majątku Chrósty ustaliła jednogłośnie co następuje:
1. że pałace z parkiem najzupełniej można wydzielić z maj. Chrósty bez szkody dla gospodarstwa rolnego i bez uszczuplenia interesów przedsiębiorstwa rolnego.
2. że pałac z parkiem, ogrodem około 1/8 ha i warzywnikiem około 1/2 ha razem obszar około 3 ha ma granice otoczone murem i siatką.
Na tym terenie znajdują się mury po spalonej stodole, stajni i domu mieszkalnym i zrujnowana kapliczka, które zaprojektowano do wydzielenia na rzecz Ministerstwa Komunikacji na „Dom Dziecka”.
Dom mieszkalny położony przy terenie zaprojektowanym do wydzielenia gdzie mieszka 5 rodzin ordynarjuszy ma 12 izb i 2 łazienki, winien pozostać przy maj. Chrósty (na szkicu Nr. 1 lit. D).
Granice zaprojektowanego do wydzielenia terenu z maj. Chrósty oraz położenie budynków są uwidocznione na szkicu, który stanowi załącznik nr. 1 do niniejszego protokołu.
Pałac w Chróstach jest budowany z cegły, kryty papą, wymaga wielkiego remontu (brak części stropów i podłóg, drzwi, okien, szyb itp) lecz po wyremontowaniu najzupełniej nadaje się na „Dom Dziecka”.
Dom mieszkalny oznaczony na szkicu literą D byłby przydatny i potrzebny na „Dom Dziecka” jednak z uwagi na jego konieczność dla służby maj. Chrósty Komisja nie projektuje go do wydzielenia na rzecz PKP.
Gdyby PKP zamierzało przedmiotowy budynek mieć do użytku Domu Dziecka może wejść w porozumienie z zarządem PGR i wzamian za ten budynek mieszkalny może wybudować podobny dom na terenie maj. Chrósty.
W dalszej części protokołu opisany jest stan majątku w Dobrosławicach.
Na końcu protokołu adnotacja:
(pisownia oryginalna)
Nikt z obecnych nie wyraził swego sprzeciwu ani odrębnego oświadczenia do niniejszego protokółu.
Na tym protokół zakończony obecnym przeczytany i podpisany.
Grudynia Wielka, dnia 24 marca 1949 r.
Jak możemy wywnioskować z powyższego dokumentu pałac w Chróstach do daty sporządzenia protokołu stanowił jedną, spójną całość z przedwojennym majątkiem i był pod zarządem PGR.
Rozczłonkowanie majątku przypieczętowało na zawsze los pałacu i zakończyło definitywnie jego świetność.
To czego nie zrobiła wojna, a potem wandale, zrobili PRL-owscy biurokraci gdyż takie były czasy.
Z zamieszczonych pod szkicem fragmentów opisu stanu pałacu możemy wywnioskować, że Domu Dziecka, czy Domu Starców kolejarzy nie było w nim nigdy.
Na stronie internetowej o nazwie Eksploratorzy.com znajdziemy opisy z przekazów ustnych, mniej lub bardziej wiarygodne.
Jednak warto do nich sięgnąć, bo nawet w mało wiarygodnym opisie jest zawsze odrobina prawdy.
Przytaczam tu fragmenty a na końcu załączam linka do strony.
…”W czasie działań wojennych w 1945 r. pałac w Chróstach został spalony” i z takim czymś spotykam się w każdej publikacji – szlag jasny mnie trafia, PAŁAC NIE ZOSTAŁ SPALONY to wersja życzliwych z PRL, Pałac został nie ruszony, ruscy mu nie zrobili nic po za rabunkiem tego, co tam było….
…Po wojnie nie podjęto próby odbudowy budynku, który z czasem popadał w coraz większą ruinę. W latach 60-tych XX w. w salonie były jeszcze fragmenty klasycystycznej sztukaterii, po których dzisiaj nie ma już śladu. Pod koniec XX w. miejscowy PGR został zlikwidowany i przez pewien czas można było bez problemu wejść na teren opuszczonego zakładu i zobaczyć ruiny pałacu ludzie korzystali z tego i kradli co mogli…
Źródło: https://eksploratorzy.com.pl/viewtopic.php?f=75&t=548
